Μαυροκορδάτος

I

Επώνυμο οικογένειας λόγιων και πολιτικών, με βυζαντινή καταγωγή.

1. Αλέξανδρος (1791 – 1865). Γιος του Νικολάου (11.), αγωνιστής του 1821, πολιτικός και διακεκριμένος διπλωμάτης. Βλ. λ. Μαυροκορδάτος, Αλέξανδρος.

2. Αλέξανδρος ο εξ απορρήτων (Κωνσταντινούπολη 1636 – 1709). Λόγιος και αξιωματούχος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ήταν γιος του Νικολάου (9.). Σπούδασε με τη φροντίδα της μητέρας του στην Ιταλία, πρώτα στο Ελληνικό Κολέγιο του Αγίου Αθανασίου στη Ρώμη (1657-60) και έπειτα στα πανεπιστήμια της Πάντοβα και της Μπολόνια (1660-64). Το 1664 ανακηρύχθηκε διδάκτωρ της ιατρικής με την εκπόνηση της διατριβής του που σχετιζόταν με την κυκλοφορία του αίματος (κυκλοφόρησε λατινικά στην Μπολόνια το 1664). Μετά την επιστροφή του στην Κωνσταντινούπολη άσκησε την ιατρική και από το 1670 άρχισε να διδάσκει στη φημισμένη πατριαρχική σχολή του Μανολάκη Καστοριανού. Εκείνη την περίοδο συνέγραψε τη Γραμματική περί συντάξεως (Βενετία, 1745) καθώς επίσης και τα ενδιαφέροντα Φροντίσματά του (Βιέννη, 1805). Η εμπειρία του με τις ευρωπαϊκές γλώσσες (γνώριζε επίσης και περσικά και αραβικά) και οι γνώσεις του γύρω από τα ζητήματα της Δύσης τον οδήγησαν στην πολιτική σταδιοδρομία. Το 1671 διορίστηκε γραμματέας του Μεγάλου Δραγουμάνου της Υψηλής Πύλης, Παναγιωτάκη Νικουσίου, και έπειτα από δύο χρόνια τον διαδέχτηκε. Παράλληλα ανέλαβε και αξιώματα στο οικουμενικό πατριαρχείο (μέγας σκευοφύλαξ, μέγας λογοθέτης). Μετά την τουρκική αποτυχία στην εκπόρθηση της Βιέννης (1683), ο Μ. καταδικάστηκε σε θάνατο, φυλακίστηκε και αναγκάστηκε να σπαταλήσει την περιουσία του για να σωθεί. Το έργο του με τίτλο Εφημερίδες αναφέρεται στα επόμενα γεγονότα του 1682-87 και θεωρείται ιδιαίτερα αξιόλογη ιστορική πηγή για την εποχή εκείνη. Το 1685 ανέκτησε το παλαιό του αξίωμα και μετά από τρία χρόνια τοποθετήθηκε στην εμπιστευτική θέση του εξ απορρήτων. Για ένα διάστημα χρημάτισε πρεσβευτής της Πύλης στη Βιέννη. Το 1699 υπέγραψε τη συνθήκη του Κάρλοβιτς, συμμετέχοντας, τρόπον τινά, στον διαμελισμό της Τουρκίας και συμβάλλοντας στην καθιέρωση ευεργετικών προνομίων για τους υπόδουλους συμπατριώτες του. Ήταν θιασώτης της πολιτικής της συνεργασίας με τους Οθωμανούς, στους οποίους πίστευε ότι οι Έλληνες θα επιβάλλονταν με την πολιτιστική τους ανωτερότητα. Υπήρξε ο ιδρυτής της φαναριωτικής πολιτικής, που αποσκοπούσε στην εκ των έσω εξουδετέρωση της οθωμανικής κυριαρχίας με τη δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών για τη διαδοχή της από την ελληνοβυζαντινή ηγεμονία. Η συμβολή του στον πνευματικό τομέα δεν εκδηλώθηκε μόνο με τη συγγραφή (έγραψε έργα διδακτικά, φιλολογικά, ιστορικά, φιλοσοφικά, θεολογικά και επιστημονικά, πολλά από τα οποία παραμένουν ανέκδοτα) ή τη διδασκαλία, αλλά και με την ίδρυση σχολείων, την ανανέωση της Πατριαρχικής Σχολής και την υποστήριξη των συμπατριωτών του, κυρίως των κατοίκων της Χίου, που επιθυμούσαν να σπουδάσουν.

3. Αλέξανδρος ο Δελήμπεης (1742 – Κωσταντινούπολη 1812). Ηγεμόνας της Μολδαβίας (1782-85) και γιος του Κωνσταντίνου (8.). Απέκτησε την προσωνυμία Δελήμπεης (σημαίνει τρελός μπέης) εξαιτίας του ατίθασου χαρακτήρα του.

4. Αλέξανδρος, ο Φιραρής (1754 – 1819). Λόγιος και αξιωματούχος της Υψηλής Πύλης και γιος του Ιωάννη (6.). Ο πατέρας του Ιωάννης (6.) ήταν ηγεμόνας στη Μολδαβία και μετά τις πολεμικές αναμετρήσεις της Ρωσίας και Τουρκίας στην περιοχή ο Μ. κατέφυγε κατέφυγε στην Αγία Πετρούπολη, όπου έζησε για μεγάλο χρονικό διάστημα· η προσωνυμία του Φιραρής οφείλεται σε αυτό το γεγονός (φιράρ στα τουρκικά σημαίνει φυγή). Τιμήθηκε ιδιαίτερα από την αυτοκράτειρα Αικατερίνη Β’ και κατά τη διαμονή του στη χώρα ανέπτυξε έντονη αγωνιστική δράση· εξάλλου ο Μ. υπήρξε ένα από τα πρώτα μέλη της Φιλικής Εταιρείας. Το 1810 κυκλοφόρησε στη Μόσχα μια ανώνυμη συλλογή ελληνικών ποιημάτων με τον τίτλο Βόσπορος εν Boρυσθένει, έργο το οποίο αποδίδεται στον ίδιο.

5. Δημήτριος (Βεσσαραβία 1821 – Αθήνα 1873). Σε ηλικία 12 ετών εστάλη στο Ναύπλιο, στον θείο του Κωνσταντίνο Σχινά με σκοπό να αποκτήσει ελληνική μόρφωση. Ο Μ. πήγε στην Αθήνα μαζί με τον θείο του, όταν η πόλη ορίστηκε πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους, όπου μαθήτευσε δίπλα στον Γ. Γεννάδιο. Σπούδασε νομικά στη νέα πρωτεύουσα και στο Παρίσι, όπου το 1847 αναγορεύτηκε διδάκτορας της νομικής και της φιλοσοφίας του δικαίου, ενώ στη συνέχεια δίδαξε για τρία χρόνια εμπορικό δίκαιο και γαλλική φιλολογία στη Σμύρνη. Το 1850 διορίστηκε δικαστής και ανέλαβε τη σύνταξη του ελληνικού Αστικού Κώδικα. Έπειτα από έξι χρόνια παραιτήθηκε από αυτή τη θέση και ταξίδεψε στο Λιβόρνο. Ως πληρεξούσιος της ελληνικής παροικίας της πόλης επέστρεψε στην Ελλάδα και πήρε μέρος στη Β’ Εθνοσυνέλευση (1863-64). Κατά τις συνταγματικές συζητήσεις πρότεινε τη δημιουργία υπηρεσιών Εμπορίου, Βιομηχανίας, και Δημοσίων Έργων. Στην κυβέρνηση του Ζηνόβιου Βάλβη διορίστηκε υπουργός Εξωτερικών και ανέλαβε τις διαπραγματεύσεις για την αναγόρευση του Γεώργιου Α’ ως βασιλιά των Ελλήνων. Διετέλεσε επίσης νομάρχης Κέρκυρας (1865-66) και υπουργός Παιδείας επί Επαμεινώνδα Δεληγεώργη.

6. Ιωάννης (Κωνσταντινούπολη 1712 – 1747). Ηγεμόνας της Μολδαβίας (1743-47) και γιος του Νικολάου (10.).

7. Ιωάννης (τέλη 19ου – αρχές 20ού αι.). Νομισματολόγος. Σπούδασε στην Αγγλία και το 1918 κυκλοφόρησε τη μελέτη με τον τίτλο Χρονολογική κατάταξις των νομισμάτων της Xioυ, που θεωρείται από τις εγκυρότερες του είδους. Ο Μ. είχε συγκεντρώσει αξιόλογη συλλογή νομισμάτων της Αθήνας, της Χίου, των Συρακουσών της Κορίνθου και του Τάραντα.

8. Κωνσταντίνος (Βουκουρέστι 1711 – Ιάσιο 1769). Ηγεμόνας της Βλαχίας και της Μολδαβίας (1730- 1769), γιος του Νικόλαου (10.). Ο Μ. ανέλαβε έξι φορές την ηγεμονία της Βλαχίας και τέσσερις της Μολδαβίας. Είναι γνωστός για το νομοθετικό του έργο στις παραδουνάβιες ηγεμονίες, όπου το 1740 εξέδωσε τη λεγόμενη Ρεφόρμα, ένα σύνταγμα νόμων με το οποίο αναδιοργάνωσε ριζικά τη διοίκηση, εισάγοντας τολμηρούς θεσμούς και καταργώντας αναχρονιστικά κατάλοιπα (ανανέωση φορολογίας και δικαιοσύνης, κατάργηση δουλείας, αναδιοργάνωση της εκπαίδευσης, καθιέρωση στην Εκκλησία της ρουμανικής αντί της έως τότε σλαβονικής γλώσσας κ.ά.). Επίσης φρόντισε για την αποστολή σε ιταλικές σχολές Ρουμανοπαίδων για επιμόρφωση, διένειμε μεταξύ των κατοίκων αντίτυπα του Ευαγγελίου και φρόντισε για τη σπουδή της ρουμανικής γλώσσας.

9. Νικόλαος (1599 – 1649). Θεωρείται γενάρχης του νεότερου κλάδου των Μ. Ήταν έμπορος μεταξωτών από τη Χίο, ο οποίος εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Η σύζυγος του Ρωξάνδρα Σκαρλάτου Μπεκλιτζή ή Σεϊτζή υπήρξε μια από τις διαπρεπέστερες και πιο μορφωμένες Ελληνίδες της τουρκοκρατίας.

10. Νικόλαος (Κωνσταντινούπολη 1680 – Βουκουρέστι 1730). Μέγας δραγουμάνος και πρώτος Φαναριώτης ηγεμόνας των παραδουνάβιων ηγεμονιών (1715-16, 1719-30). Ήταν γιος του Αλεξάνδρου (2.), ο οποίος του παρείχε ανάλογη μόρφωση. Από το 1698 έως το 1709, οπότε ανέλαβε την ηγεμονία της Μολδαβίας, χρημάτισε μέγας δραγουμάνος της Πύλης. Το 1716 ανέλαβε τη διοίκηση της Βλαχίας, αλλά ο πολιτικός του αντίπαλος Καντακουζηνός προκάλεσε την είσοδο στη χώρα αυστριακών στρατευμάτων, που τον συνέλαβαν και τον απομόνωσαν στην Τρανσυλβανία. Μετά την υπογραφή της Τουρκο-αυστριακής ειρήνης με τη συνθήκη του Πασάροβιτς (1718), ο Νικόλαος απελευθερώθηκε, επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, απ’ όπου εστάλη και πάλι στην παλαιά του θέση, στη Μολδαβία, την οποία διοίκησε υποδειγματικά μέχρι τον θάνατό του. Το πιο γνωστό βιβλίο του τιτλοφορείται Περί των καθηκόντων, είναι γραμμένο σε λόγια γλώσσα και δημοσιεύτηκε το 1719 στο Βουκουρέστι. Το έργο αυτό αποτελεί στην ουσία πρόγραμμα διακυβέρνησης, στηριγμένης σε τέσσερις αρετές (θάρρος, σωφροσύνη, δικαιοσύνη και σοφία), και είναι απόρροια της κλασικής παιδείας του συντάκτη του. Το 1800 δημοσιεύθηκε ένα άλλο έργο του με τίτλο Φιλοθέου Πάρεργα, γραμμένο σε διαλογική μορφή, ανάλογο του είδους των διαλόγων του Λουκιανού. Στα έργα του διακρίνεται μια κομψότητα σπάνια για την εποχή του και τα κείμενα του είναι ευανάγνωστα.

11. Νικόλαος (1744 – 1818). Φαναριώτης λόγιος και αξιωματούχος. Μερικά ερωτικά ποιήματά του έχουν περιληφθεί ανώνυμα σε διάφορες ποιητικές ανθολογίες του καιρού του.

Ο πολιτικός και διπλωμάτης Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος επέδρασε όσο κανένας άλλος στην τύχη του επαναστατημένου έθνους (Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Αθήνα).

II

Ημιορεινός οικισμός (υψόμ. 460 μ., 103 κάτ.) του νομού Δράμας. Βρίσκεται στο νότιο τμήμα του νομού, στις νότιες πλαγιές της κορυφής Καραγκιόζ, 27 χλμ. ΒΑ της Δράμας. Υπάγεται διοικητικά στον δήμο Νικηφόρου. Παλαιότερα ονομαζόταν Μαυροκορδάτο και Λιμποτέν.